اکران سیار برای سینمای ایران 20 میلیارد درامد داشت؛ جریان سازی فرهنگی

به گزارش خبرنگار مهر، با آنکه سینما در ایران یکی از قدیمی ترین و محبوب ترین ابزارهای روایت فرهنگی است اما سهم مردم از این ابزار قدرتمند، همواره ناعادلانه توزیع شده است. در حالی که تهران، مشهد، اصفهان و چند کلان شهر دیگر میزبان سالن های بزرگ و متعدد سینمایی هستند، بیش از 1000 شهر کشور از داشتن حتی یک سالن سینما محروم اند. در چنین شرایطی، دسترسی به سینما نه یک تفریح عمومی که به یک «امتیاز شهری» تبدیل شده است. اما از دل همین کمبودها، اکران مردمی به عنوان حرکتی مردمی و نوظهور سر برآورده که توانسته دسترسی فرهنگی را از حالت متمرکز خارج و «تماشای فیلم» را به تجربه ای مشترک برای شهر و روستا تبدیل کند.

اکران مردمی عمار، یکی از پیشگامان عرصه اکران مردمی در کشور است که با رویکردی متفاوت، سینما را از انحصار سالن ها بیرون آورده و به دست خود مردم سپرده است. این مدل، برخلاف شیوه های متداول پخش فیلم که عمدتاً در اختیار دفاتر پخش بزرگ یا زنجیره ای قرار دارد، بر پایه مشارکت مردمی، شبکه سازی محلی و خودسازماندهی فرهنگی شکل گرفته است. سامانه اکران مردمی، با فراهم آوردن امکان ثبت نام، انتخاب فیلم، دریافت نسخه دیجیتال و راهنمای اکران برای عموم مردم، اکران را به فرآیندی آسان، کم هزینه و گسترده تبدیل کرده است. این پلتفرم تاکنون هزاران نفر از جوانان، فعالان فرهنگی، طلاب، مربیان پرورشی، دانشجویان و حتی مادران خانه دار را به شبکه پخش مردمی سینما در کشور متصل کرده است.

شکاف در دسترسی فرهنگی

پراکندگی جغرافیایی سالن های سینما در ایران به شدت نابرابر است. مطابق با آخرین آمارهای رسمی، بیش از 70 درصد ظرفیت سینمایی کشور در کمتر از 10 شهر بزرگ متمرکز شده است. این تمرکزگرایی باعث شده تا میلیون ها نفر از ایرانیان، به ویژه در شهرهای کوچک و روستاها، هرگز تجربه حضور در سالن سینما را نداشته باشند. با وجود سرمایه گذاری های محدود دولتی برای ساخت سالن در شهرستان ها، روند توسعه فیزیکی زیرساخت های سینمایی کند و پرهزینه بوده است. همین مسئله، زمینه ساز شکل گیری راهکارهای جایگزینی چون «اکران سیار» یا «اکران مردمی» شده است؛ مدلی که برخلاف سالن سازی سنتی، انعطاف پذیر، کم هزینه و چابک است و توانسته مرزهای جغرافیایی و طبقاتی سینما را درنوردد.

رشد کم سابقه مخاطب و درآمد

در سال 1403، مجموعه فیلم هایی که از طریق مدل اکران مردمی در سطح کشور به نمایش درآمدند، موفق شدند بیش از 1 میلیون و 200 هزار مخاطب جدید را به جامعه سینمایی ایران اضافه کنند. این رشد کم سابقه، در کنار ثبت درآمدی بالغ بر 20 میلیارد و 757 میلیون تومان از محل فروش بلیت یا حمایت های مردمی، نشان دهنده ظرفیتی قابل توجه در حوزه توزیع فرهنگی است؛ ظرفیتی که تاکنون کمتر مورد توجه جدی در برنامه ریزی کلان فرهنگی قرار گرفته بود. این ارقام، فراتر از یک موفقیت مالی یا آماری، نشان دهنده شکل گیری نوعی «الگوی بومی توزیع فرهنگی» است که بر اساس مشارکت مردمی، چابکی اجرایی و بهره گیری از ظرفیت نهادهای فرهنگی محلی بنا شده است.

عدالت رسانه ای در عمل

برخلاف تمرکز سینماها در کلان شهرها، این مدل از اکران، مفهوم «عدالت رسانه ای» را از دل شعارها بیرون کشیده و آن را به واقعیتی ملموس بدل کرده است. حالا دیگر سینما تجربه ای لوکس و شهری نیست بلکه تبدیل به ابزاری برای پیوند فرهنگی، نشاط اجتماعی و افزایش سطح آگاهی عمومی در اقصی نقاط کشور شده است.

جریان اکران های مردمی، حالا یک قهرمان واحد ندارد، بلکه می توان از آن به عنوان جنبشی مردمی و چندضلعی یاد کرد که با پشتوانه نهادهای متنوع و مشارکت های مردمی، تماشای فیلم را به بخشی از زندگی روزمره در شهرها و روستاهای کوچک تبدیل کرده است. اکران مردمی نه تنها راهی برای پر کردن خلأ سینما در مناطق محروم است، بلکه مدلی پایدار و الهام بخش برای توسعه فرهنگی و بازتعریف عدالت رسانه ای به شمار می آید؛ الگویی که می تواند در سایر عرصه های فرهنگی و هنری نیز به کار گرفته شود.

اکران مردمی عمار به طور گسترده در مساجد، مدارس، حسینیه ها، خانه های فرهنگی، اردوهای جهادی، پارک های شهری، راهیان نور، و حتی حیاط منازل برگزار می شود. این انعطاف پذیری، اکران مردمی را به یک ابزار توزیع فرهنگی دقیقاً منطبق با نیازهای مناطق محروم و کم برخوردار تبدیل کرده است.

نهادهای فعال و نقش آفرین

سه بازیگر اصلی این جریان فرهنگی عبارتند از:

اکران مردمی عمار، اکران سیار بهمن سبز، سینماسیار انجمن سینمای جوانان ایران

هر یک از این نهادها با رویکرد و ظرفیت های متفاوت، در تحقق هدف گسترش دسترسی به سینما مشارکت داشته اند. اکران مردمی عمار امسال علاوه بر پویانمایی، مستند و فیلم کوتاه، 9 فیلم سینمایی را به گنجینه آثار خود افزود که با 8830 نوبت اکران، موفق به جذب بیش از نیم میلیون نفر مخاطب شد. اکران مردمی عمار در عین حال توانسته جریان سازی فرهنگی را در میان فعالان مردمی و تشکل های فرهنگی تقویت کند؛ افرادی که خود به عنوان پخش کننده، تسهیل گر و مروج فرهنگی در محل زندگی شان عمل می کنند.

بهمن سبز، نهادی زیرمجموعه حوزه هنری انقلاب اسلامی، با در اختیار داشتن 60 سینما و 192 سالن نمایش با بیش از 31 هزار صندلی، به یکی از مهم ترین نهادهای سینمایی کشور بدل شده است. اما شاید مهم ترین ابتکار این نهاد، اجرای طرح اکران سیار باشد. این طرح با استفاده از تجهیزات مدرن، تیم های اجرایی آموزش دیده و همکاری با نهادهای محلی، امکان پخش فیلم در مدارس، مساجد، سالن های چندمنظوره و حتی فضای باز را فراهم کرده و در برخی موارد، به اولین مواجهه کودکان و نوجوانان با سینما منجر شده است.

انجمن سینمای جوانان ایران نیز با در اختیار داشتن شبکه ای وسیع از دفاتر استانی، نقش مهمی در پشتیبانی و اجرای اکران های محلی دارد. این انجمن هم زمان یک نهاد آموزشی و یک بازوی اجرایی برای توسعه فرهنگ تصویری محسوب می شود.

از یک حرکت چریکی فرهنگی تا الگوی رسمی توسعه فرهنگی

اکران مردمی، امروز دیگر یک ابتکار کوچک نیست. این مدل، به لطف پلتفرم هایی چون «سینما مردم» و نهادهایی مانند بهمن سبز، به یک الگوی توسعه فرهنگی مردمی و بومی در ایران بدل شده که نه فقط در دسترسی فرهنگی، بلکه در حوزه هایی چون توانمندسازی محلی، آموزش عمومی، و عدالت رسانه ای نیز قابل تعمیم و الگوبرداری است.
در دورانی که گسترش پلتفرم های دیجیتال با سرعت زیادی در حال وقوع است، اکران مردمی عمار نشان می دهد که تکنولوژی، اگر با سرمایه اجتماعی و اراده فرهنگی همراه شود، می تواند مسیر تازه ای در توسعه فرهنگی بگشاید؛ مسیری که نه از بالا به پایین، بلکه از دل مردم به سوی آینده حرکت می کند.